Көбейту және бөлу амалдарын орындауда 0-дің және 1-дің қасиеті.

3.2.1.4. Санды 0-ге көбейту, 0-ге бөлуге болмайтын жағдайларды әріпті теңдік  түрінде:   a∙0 = 0; a 0 көрсету.

көбейту және бөлуді орындауда 0 мен 1 сандарының қасиеттерін   қолдану; санды 0 санына бөлуге болмайтынын  білу.

Пәндік лексика және терминология:

Амалдың қасиеттері, амалдың ауыстырымдылық қасиеті.

Талқылау:

Көбейтудің ауыстырымдылық қасиетінің мәнін түсіндір.

0-3

Оқушылар оқулықтағы 1-тапсырма бойынша тәжірибелік жұмысты орындайды. Мұғалім балалар қандай қазақ ақындарын білетіндерін, оларға авторлардың аты-жөні мен өлеңдерін оқуды, қай автор қандай өлең жазғанын сұрайды. Мұғалім тапсырма шартын оқуды ұсынады. Оқушылар мәндері ұқсас теңдіктерді тауып, қай автор қандай өлең жазғанын біледі.

4-6

Мұғалім мына өрнектер нені білдіреді деп сұрайды?

3 ⋅ 3

Оқушылар, бұл 3 рет 3-ті алу, яғни, 3 цифрын  3 рет қосу (3 + 3 + 3) деп жауап береді.

4 ⋅ 5? –5 рет 4-і, яғни, санды бес рет қосу 4 (4 +4 +4 +4 +4).

7-11

Есептеу:

4 · 1 =         7 : 7 =      8 : 1 =       9 : 9 =

0 · 6 =         8 · 0 =      0 : 5 =       5 : 0 =

– Барлық жазылған мысалдарды шығардыңыздар ма?

– Қай мысал бірінші рет кездесті?

(Нөл санымен көбейту және бөлу амалдарын орындадыңыздар ма?)

Оқушылар оқулықтағы  2-тапсырманы орындайды.

а) пунктінде 0 санын 5-ке және 0 санын 3-ке көбейту керек. Мәселелі жағдай туындайды.

12-29

Мәселелі жағдайды шешу үшін мұғалім сұрақтарға жауап беруді ұсына отырып, жұмыс жоспарын құрады. Көбейтуді қосумен алмастырып, осы өрнектің мәнін табайық.

0 · 6= 0+0+0+0+0+0 = 0. Қандай нәтиже шығаруға болады? 0-ді санға көбейткенде 0 шығады.

8 · 0 = …

Көбейтудің ауыстырымдылық қасиетін қолданып, осы өрнектің мәнін табамыз.

8·0 = 0·8 = 0

– Қандай нәтиже шығаруға болады? Нөлді санға көбейтсе нөл шығады. Алған білімімізді пайдаланып, 0:5 өрнегінің мәнін табайық.

Алдыңғы алған мәліметтермен байланыс орнату.

– Қандай ұсыныстарыңыз бар?

0 : 5=0 0 : 5=5

– Дұрыс шешімді қалай табуға болады?

– Бөлуді қалай тексереміз? Қандай амалмен байланысты? (көбейтумен).

Есепті тексере аламыз ба? 0 : 5

(5-ке көбейткенде 0 шығатын санды табу керек.)

х·5 = 0

Бұл сан 0. Яғни, 0 : 5 = 0.

Өз мысалдарыңызды келтіріңіздер.

– Енді қандай ереже құрастыруға болады?

0-ді санға бөлсек, 0 шығады.

0 : а = 0.

Оқулықтың 2- (а) тапсырмасы бойынша жұмыс жалғасып жатыр:

–0-ді  5-ке көбейту деген не?

– Егер 0 санын 5 рет қосса, қанша шығады?

– Қандай нәтиже шығаруға болады?

0⋅ 3 өрнегі мен (ә) пунктінің тапсырмасын оқушылар өз беттерімен шешеді. Оқушылар егер көбейткіштің бірі 0-ге тең болса, өрнектің мәні 0-ге тең, егер 0-ді санға бөлсе,  0 шығады, көбейткіштің бірі 0-ге тең және 0-ді санға бөлуде де 0 шығады, әріпті теңдікті жазамыз.

Нәтиже: Нөлді кез келген санға бөлсең нөл шығады.

ЕСІҢЕ САҚТА, нөлге бөлуге болмайды!

— Неге нөлге бөлуге болмайды?

Мысалы кез келген санды 0-ге бөліп көрейік: 5:0. Қанша шығады?

Өз жауабыңызды дәлелдеңіз.

(0-ге бөлгенде, мысалы, 6 санын немесе басқа санды, 0-ден басқа санды таба алмайсыз, 6 не басқа сан шығатын, яғни тексеру мүмкін емес.

Балалар дәптердегі тапсырманы бағалау критерийлерімен орындайды.

Мен:

— 0 мен 1-дің қасиетін көбейту мен бөлу амалдарын орындағанда қолданамын;

— 0-ге бөлуге болмайтын жағдайды анықтау;

— Санды 0-ге көбейту қасиетін әріпті теңдік түрінде ұсыну: a∙0=0; санды 0: a 0-ді бөле алмаймыз.

Түсіндіре отырып алғашқы бекіту.

4-тапсырманы оқушылар жұптасып  орындайды.

Мұғалімнің таңдауы бойынша оқулықтағы 5, 7-тапсырманы орындау.

Мұғалім оқушыларға сөйлемдері аяқталмаған үлестірмелі қима қағаз таратады, оқушылар жалғасын жазады:

– Сабақтағы атқарған істегі сіздің мақсатыңыз? …

– Мақсатыңызға жеттіңіз бе? Дәлелдеңіз. …

– Жүздіктер туралы не білдіңіз? …

Оқулықтағы үй тапсырмасы үшін ұсынылған 6-тапсырма жаңа тақырыпты пысықтау үшін міндетті болып табылады.

Тапсырмалардың басқа бөлігі балалардың сабақтағы тапсырмаларды орындау деңгейлерін ескеріп саралап беріледі.